Od dawna już chciałem o tym napisać. Język jakim się posługujemy w dużej mierze definiuje nasze postrzeganie świata. Może też spowodować wiele nieporozumień. Sam ich doświadczam, kiedy muszę tłumaczyć, że sztuka I Liq Chuan nie polega na praniu przeciwnika po twarzy.
No bo właśnie. W naszym rodzimym języku, sztukę I Liq Chuan, określamy jako sztukę walki. To nie jest jednak to samo, co niesie ze sobą angielskie określenie „martial art”.
Kulturowe uwarunkowania bardzo mocno wpływają na nasze postrzeganie rzeczywistości. Bardzo trudno poza nie wyjść a jeszcze trudniej dotrzeć do osób spoza najbliższego otoczenia, nie mających z tematem styczności.
Musimy zacząć od słowa „martial”. Słownik Merriam-Webster opisuje to słowo jako związany z wojskiem, walką, wojownikiem lub wojskowym życiem. Na nasze, lepsze było by tłumaczenie „bojowy”. Może więc być „martial music” – muzyka bojowa, grana do walki albo „a martial tone of voice” – bojowy ton głosu.
Tak więc słowo „martial” jest przymiotnikiem, określa jakie-coś-jest. Możemy mieć „modern art” jak i „martial art”. Zarówno „modern” jak i „martial” określają jaka jest ta sztuka (art). To zupełnie coś innego niż nasza „sztuka walki” bo tutaj nie mamy takiej relacji. Niby jest słowo „sztuka” ale występuje w zupełnie innej roli.
O wiele lepszym tłumaczeniem było by „sztuka bojowa”. Tylko że to nie pasuje do naszych kulturowych odczuć. Jeżeli muzyka to najwyżej marszowa a nie bojowa, chociaż bojowy nastrój już lepiej brzmi.
Dlaczego o tym piszę? Ponieważ jak widać z krótkich przykładów, pojęcie „martial art” nie jest tożsame z polskim słowem „sztuka walki”. Dobrym zobrazowaniem tej różnicy, jest pojęcie „martial artist”, które nie da się umieścić w języku polskim bez opisowego tłumaczenia w rodzaju „człowiek zajmujący się sztukami walki”. Gdybyśmy chcieli zachować konsekwencję w tłumaczeniu, to powinniśmy powiedzieć „walczący artysta”, co jest oczywistym nieporozumieniem.
Nie sądzę, żeby dało się dokonać zmian na tym polu w języku polskim. Temat jest zbyt niszowy, żeby mieć znaczący wpływ. Nawet nie mam pomysłu jak to zamienić. Może „sztuka bojowa” była by dobra?
